Günlük yaşamımızda yine farklı bir yerde bulunan kimyasallardan olan nitrik asit ile ilgili bugün araştırma yapacağız. Çok  etkili bir asit olması , özellikle  tarımsal anlamda gübre üretiminde kullanılması bu kimyasalı önemli bir hale getirmiştir.

Adı : nitrik asit  ( yaygın adı kezzap) , aqua fortis

Formülü : HNO₃

Molekül ağırlığı : 63 gr/mol

Nitrik asit Ph : 1-2

 Öncelikle nitrik asit kimyasalının üretim şekline şöyle bir  bakalım. Başlıca iki şekilde üretimi olmaktadır. Bunların birincisi , amonyağın katalizör eşliğinde azot oksit e dönüşmesi ve azot oksit in su varlığında nitrik aside dönüşme şeklidir.

                                                                   H₂O( ile soğutma)                          

Amonyak + katalizör ——->   azot oksit———–>   nitrik asit    

 Şeklinde birbiri ardına iki aşamalı bir üretim şeklidir. Bu kimyasalın diğer bir üretim şekli de Norveç metodu diye adlandırılan HABER OSTWALD metodudur. Havanın elektrik enerjisi ile azot oksitlerin oluşturulması ve su ile soğutularak nitrik asit eldesidir. Kimyasalın üretim şeması aşağıdaki gibidir.

         Elektrik akımı                H₂O (ile soğutma)

Hava————–>  azot oksit —————>  nitrik asit

 Kimyasalcılar nitrik asidi, kullanım yerlerine göre çeşitli formlarda satarlar. Bu formlar ; %100 mutlak nitrik asit  , %60-65  kezzap ve % 69 dumansız nitrik asit formlarıdır.

 Nitrik asit kimyasalının kullanım alanlarının başında,içerdiği azot (N) sebebiyle tarımsal gübreler gelmektedir. En çok tüketimin olduğu bu gübre üretim tesislerinde amonyum nitrat (NH₄NO₃) , sodyum nitrat (NaNO₃) ,  potasyum nitrat (KNO₃) ve kalsiyum nitrat (Ca(NO₃)₂ ) gübrelerinin üretiminde kullanılan ana kimyasallardan biridir. Örnek bir kimyasal reaksiyon aşağıda paylaşalım.

Amonyak       nitrik asit                       amonyum nitrat           su

NH3       +        HNO3  —————->          NH4 NO3        +      H2O

 Tarımda gübre olarak kullandığımız nitrik asit kimyasalı aynı zamanda tarımsal alanlarda PH düşürücü , sulama sistemlerinde kireç çözücü ve damlama sulama borusu açıcı olarak da kullanılmaktadır.

 Nitrik asit kimyasalı , su arıtma tesislerinde azot kaynağı olduğu için mikrobakteriyel işlemler için kullanılmaktadır. Bunun yanında sülfürik asitle beraber arıtmalarda metallerin yakalanması ve suyun arındırılması işlemlerinde kullanılmaktadır.

 Nitrik asit kimyasalı,süt işleme tesislerinde de temizlik amaçlı kullanılmaktadır. Çoğumuzun başına gelmiştir,araç içine süt döküldüğü zaman ne kadar temizlik yaparsan yap yıllarca kokusu içinden çıkmaz. Bu kokuyu yapan içindeki bakterilerdir. İşte bu süt işleyen tesisler üretim sonrası tanklar,boru sistemlerini ve araç ve gereçleri temizlemek için nitrik asit kimyasalını kullanırlar.

 Metal işlemede yine bu kimyasal kullanılır. Buna örnek olarak bakır üzerine gravür yapma işleminde yine nitrik asit kullanılır.

 Nitrik asit kimyasalı yine plastik sanayinde eskiden beri kullanılmaktadır. Örnek olarak ilk ticari plastik ürünü olan SELÜLOİT  , selülozun  nitrik asitle reaksiyonu ile elde edilen nitroselüloz ile elde edilmektedir. Fotoğraf kağıdı , taraklar ve bilardo topu gibi ürünlerde ilk kullanılan plastik bu olmuştur. Nitrik asit günümüzde  plastik sanayinde , plastik bileşenlerinin biri olan siklo hegzanon ve devamında apidik asit kimyasalının üretiminde kullanılır.

  Nitrik asit zararlı mıdır? Çok kuvvetli bir anorganik asit olan nitrik asit teneffüs edildiğinde boğazda , yemek borusunda ve midede yanma ve ağrılara sebep olur. Cilde temasta ise ağır yanık ve ağrılara neden olmaktadır. Çamaşır suyu , tuz ruhu gibi ürünlerde bu kimyasal kullanıldığı için özellikle ev temizliğinde çok dikkat edilmesi gereken bir durumdur. Bir çok ev hanımının astım olması yada sindirim sistemi rahatsızlıkları bu ürünlerin bilinçsiz kullanımı ile gerçekleşir.

 Nitrik asit yukarıda saydığımız kullanım alanları dışında ;

Elektro polisaj

Gümüş nitrat eldesi

Boya kimyasalı olarak

Su arıtma tesisleri

Patlayıcı madde (bu konudan özellikle bahsedilmemiştir)

Metallerin dağlanmasında

Metallerin saflaştırılması

 Gibi çeşitli sektörlerde kullanılmaya devam etmektedir. Bugünlük bu kimyasal ile yaptığımız araştırmayı kısa tutmak amacı ile burada sonlandıralım. Kimyasallar üzerine araştırmaya başka zaman devam edelim.

nitrik asit MSDS gerekli olan ya da merak edenler buradan bulabilirler.

KAYNAK : İNTERNET