Bugünkü yazımızda , yine kullanım alanları çokça olan çinko oksitten bahsedeceğiz.

Formul : ZnO

CAS no : 1314-13-2

M.A.  : 81,38  gr/mol

Yoğunluk :5,66  gr/cm³

Asit ve alkalide çözünen , ancak su ve alkolde çüzünmeyen ,

Beyaz pudra görünümlü inorganik bir bileşiktir.Bu inorganik bileşiğinin çok kilit özellikleri bulunmaktadır. Yüksek kırılma indisi , yüksek ısı iletkenliği ,antibakteriyel özelliği , düşük genleşme katsayısı …gibi kendine has özellikleri sebebiyle birçok endüstride kullanım imkanı bulunmuştur.Porselen/seramik , kauçuk ,boya ,kozmetik ,boya ,gübre ,mürekkep ,alev geciktiriciler gibi birçok sektörde kendini kanıtlamış bir bileşiktir.

İki farklı üretim şeklinden bahsetmek istiyorum.

-Fransız Proses : Çinko metalinin okside olması gerekmektedir. Bu da hava ile yakma ile olmaktadır.İndrekt proseste denir.

-Amerikan Proses : İçerisinde çinko oksit içeren maddelerin bazı kimyasallar ile redüklenmesi sonucu ortaya çinko buharı çıkar. Bu buhar da hava ile oksitlendirilerek çinko oksiti elde etmiş oluruz.

Doğadan eldesinde , toprakta çinko sülfür ve karbonat filizleri halinde bulunur.Bunların işlenmeleri sonu çinko oksit elde edilir.Reaksiyonu göstermek istersek ;

2ZnS    +    3O₂ —->  2ZnO  + SO₂

çinko blend (çinko sülfür) den elde edilişi

Diğer reaksiyonu ;

ZnCo₃ ——>  ZnO  +CO₂

kalamin (çinko karbonat ) den elde ediliş reaksiyonudur.

Şimdi de kullanıldığı alanlara kısaca göz atalım.

Cam Sanayi ;  çinko oksitin ısıl genleşme katsayısının düşüklüğü cam sanayinde çok güzel kullanılmıştır.Isıya dayanıklı camların üretiminde , camın içeriğine ilave edilerek , ısıl genleşme katsayısını düşürmektedir.Sadece bununla da kalınmıyor , camın suya karşı direncinide arttırıyor ve aynı zamanda borosilikat camların imalatında , camların kabarcıklardan arındırılması işlemlerinde görev almaktadır.

laboratuar camları , sızdırmazlık camları , optik camların imalatı gibi üretimlerde çinko oksit kullanılmaktadır.

Seramik Sanayi ; bu sektörde  çinko oksitin düşük genleşme katsayısından faydalanılır.Glaze ve Frit işlemlerinde kullanılır.Genleşme katsayısı düşük olduğu için , yüksek ısı kapasiteli seramik üretiminde kullanılır. ZnO , aynı zamanda seramik ürünlerin optik özelliklerini de arrtırmaktadır.

Kauçuk Sanayi ; lastik imalatında , çok iyi bir aktivatördür. Vulkanizasyon işleminde katalizör olarak kullanılmaktadır.Lastiğin yırtılmaya karşı direncini arttırır , aşınmaya karşı direnç göstermesini sağlar, lastiğin esnekliğini sağlar.

Tarim ; Çinko oksit , gübre hammaddesi olarak kullanıldığı gibi  yine gübre hammadesi olan çinko sülfat eldesinde de kullanılır.

Boya sanayi ; bu sektörde UV ışın dayanıklılığı ve optik özelliği yine işbaşında. Kıvam verici özelliği , beyaz renkli pigment olması , UV ışınları dayanıklılığı sebebiyle boyanın solmasını önlemesi , küflenmeyi önlemesi bu bileşiği boya sektöründe cazip hale getirmektedir.

Metal Sanayi ; metal yüzeylerin kaplanmasında ve korozyana karşı korunmasında kullanılmaktadır. Bu sektörde elektrik direncini çok güze kullanmışlardır. Evimizde kullandığımız elektirkli küçük ev aletlerinin imalatında yüzey uygulamarında yine çinko oksit bileşiğini kullanmaktadırlar.

İlaç / Kozmetik Sanayi ; çinko oksitin antiseptik , antibakteriyel , küflenmeye karşı etkisi sebebiyle kozmetik ve ilaç sanayinde kullanılmaktadır.Fakat toksik etkisi sebebiyle son zamanlarda kozmetik sektöründeki kullanımı tartışma konusudur.

Yangın Önleyiciler ; yangın geciktirici olarak kullanıla çinkoborat ın imalatında kullanılmaktadır.

Borik asti + çinko oksit —–> çinko borat şeklinde üretilmektedir.Alev geciktirici ,duman bastırıcı özelliği ile özellikle plastik sanayinde yer bulmaktadır.

Tekstil sanayinde , dolgu malzemesi olarak , mantar ve bakterilere karşı etkisi sebebiyle ,kumaşa beyazlık vermek gibi işlemlerde yine çinko oksit kullanılmaktadır.

KAYNAK :İNTERNET