SODYUM HİPOKLORİT / ÇAMAŞIR SUYU (SODİUM HYPOCHLORİTE ) Nedir? Nerelerde Kullanılır?
Temizlik ve hijyen dediğimizde hemen hemen herkesin aklına gelen ve günlük hayatımızda bir türlü kullanmaktan bıkmadığımız sodyum hipoklorit, yaygın adı ile çamaşır suyu kimyasalı ile ilgili bir dosya oluşturalım dedik. Genel olarak ağartıcı ve temizlik özelliği sebebiyle birçok alanda kullanılan bu kimyasalın genel özelliklerini ve kullanım alanlarını şimdi inceleyelim.
Adı: sodyum hipoklorit , çamaşır suyu , hypo , ağartıcı ,sıvı klor
Sodyum hipoklorit Kimyasal Formülü: NaClO
Molekül ağırlığı: 75 gr/mol
Sodyum hipoklorit CAS no: 7681-52-9
Çamaşır suyu PH: 11,5 /13,5 yüksek bazik kimyasaldır.
Öncelikle sodyum hipoklorit kimyasalının üretim şekline bir bakalım. Sodyum hidroksit (kostik) ile klor gazının etkileşimi sonucu üretilmektedir. Kimyasalcılar genelde %14-%16 aktif klor oranlı (yoğun konsantrasyon) şekli ile pazara sunarlar. İşletmeler de bu ürünü alıp kendilerine uygun şekilde su ile yoğunluğunu düşürüp kullanıma alırlar. Üretim reaksiyon formülü aşağıdaki gibidir.
2NaOH + Cl2 ——> NaCl + NaClO + H2O
Sodyum hipoklorit kimyasalının başlıca kullanım alanı olan çamaşır suyu imalatından başlayalım. Özellikle beyaz elbiselerimizin temizliğinde ve evde köşe bucak temizlik için kullanılan çamaşır suyu, bu kimyasalın su ile seyreltilmiş halidir. Çamaşır suyu imalatçıları genelde %10-%40 arasında içinde sodyum hipoklorit kimyasalı bulunan çözelti hazırlarlar. İçine birazda kostik , aromatik yağlar ve esanslar katarak bizlerin kullanımına sunarlar. Eğer çamaşırlar için üretiliyorsa düşük yoğunluklu ( %5-%15) üretilir. Eğer ev temizliği için kullanılacaksa yüksek oranlarda (%40 gibi) sodyum hipoklorit kimyasalı kullanılır.
Sodyum hipoklorit tekstil ve kağıt sanayinde ağartıcı olarak kullanılır. Herkesin başına gelmiştir, elbisemiz üzerine çamaşır suyu döküldüğünde ilgili bölge hemen renk atar ve beyazlar. Bu sektörlerde kullanım amacı da odur. Tekstilde pamuk kumaşların boyama öncesi ağartılmasında ya da üzerindeki boyanın sökülüp tekrar boyanması aşamasında bu kimyasal kullanılır. Pamuk kumaş gibi kağıt da selüloz bazlı ürün olduğu için bu sektörde de selülozun beyazlatılması işleminde kullanılır.
Atık su arıtma ya da su arıtma tesislerinde sodyum hipoklorit kimyasalı, sudaki bakteri ve mikropların öldürülmesi için kullanılır. ClO (klorit) çok iyi bir mikrop kırıcıdır. Bakteri ve virüslere karşı öldürücü olarak arıtma tesislerinde suya uygulanır. Mikrop öldürme sonrası su, karbon filtreden geçirilerek klorit (ClO) uzaklaştırılır. Yine havuz şartlandırma kimyasalları içinde sodyum hipoklorit de kullanılır. Eğer doğru kullanım yapılırsa havuzlardaki bakteri, mikrop ve mantarlar ölür, fazla kullanımında vücuda zararı olabilir. Aşağıda zararlarından bahsedeceğiz.
Sodyum hipoklorit çok iyi bir mikrop öldürücü olduğunu söylemiştik. Bundan dolayı dezenfektan olarak bu çok sıkça kullanılmaktadır. Bu konu için direk hastane örneğini verelim. Yüzey ve ekipman dezenfektanı olarak kullanılan bu kimyasal, çeşitli oranlarda seyreltilerek kullanılır. Örneğin vejetatif bakterilere uygulamak için seyreltik (1/00 oranı gibi) kullanılırken, tüberküloz ya da sporlu bakterilerin bulunduğu ortamlarda daha derişik (1/10 gibi) kullanılır. Balgam, kusma bulunan ortamlarda yine yüksek konsantrasyonlu olarak sodyum hipoklorit kimyasalı kullanılır.
Dişçilik alanında kullanılmak üzere kimyasalcılar tarafından genelde %5 lik olarak hazırlanan solüsyonlar, kanal kök tedavisinde kanalın yıkanması ve dezenfektanında kullanılır.
Sodyum hipoklorit yaygın adı ile çamaşır suyu zararlı mıdır? Öncelikle şu belirtmek gerekir ki çok aşındırıcı bir kimyasaldır. Cilt üzerinde olumsuz etkileri bir hayli yüksektir ve bol su ile uzaklaştırılmalıdır. Solunum üzerine yine zararı çoktur. Aşırı solunmasında solunum yollarında(akciğer de ve solunum borusunda ) tahriş yaptığı gibi, baş dönmesi, uyuklama, baş ağrısı, yorgunluk, deri döküntüsü gibi rahatsızlıklara neden olur. Günümüz ev hanımlarının başlıca sorunlarından biri olan solunum yolu rahatsızlarının temel nedenlerinden biri, bu kimyasalı bilinçsizce çok fazla kullanmaları, solunuma maruz kalmaları ve ortamı temizlik sonrası yeterince havalandırmamalarıdır. Göze teması durumunda doğruca bol su ile yıkanıp doktora başvurulmalı, içilmesi ya da yutulması durumunda mümkünse kusturulup hemen acil müdahale için hastaneye gidilmelidir. Bu sebepten çok yapılan uyarılardan biri de çocuklardan uzak tutulması konusudur.
Bugün sizlere öncelikle temizlik için kullandığımız sodyum hipoklorit kimyasalından bahsetmeye çalıştık. Umarım, genel hatları ile aklınızda yer etmiştir.
KAYNAK: İNTERNET
SODYUM BENZOAT / E211 (SODIUM BENZOATE) Nedir? Kullanım Alanları Nelerdir?
Günlük hayatımızda düşük maliyeti, antibakteriyel ve antifungal (bakteri ve küf önleyici) özelliklerinden dolayı hazır yiyecek endüstrisinde en çok kullanılan kimyasallardan biri de sodyum benzoattır. İnsan vücudunda hassas bir dengede olan bu kimyasalın yüksek oranda alınması sonucu, çok ciddi zararlara sebep olmaktadır. Gelin bu kimyasalları kısaca birkaç başlıkta inceleyelim.
Adı : sodyum benzoat , E211 katkı kimyasalı
Formülü: NaC6H5CO2
Molekül ağırlığı: 144 gr/mol
CAS no: 532-32-1
Etkin PH aralığı: 2,5/4,5
Doğal sodyum benzoat elma, erik, tarçın, karanfil ve kuru erik gibi ürünlerde bulunmaktadır. Ancak özellikle kullanım alanlarına baktığımızda bu ürünlerden elde edilecek bu kimyasal miktarı elbette ki yeterli gelmeyecektir. Kimyasal üretim tesislerinde, benzoik asit ile sodyum hidroksit nötralizasyonu ile elde edilir.
Özellikle gıda endüstrisinde kullanılan bu kimyasal, antibakteriyel, küf ve mantarlara karşı etkin olduğu için, hazır gıdaların uzun zaman bozulmasını önlemek amacıyla kullanılır. Ancak sodyum benzoat fazlaca vücuda alındığında yaptığı zararları aşağıda yazacağız bu sebepten, hazır gıda üretim tesislerinde kullanım oranı olara %0,1 ile sınırlandırılmıştır. Bunun için ne kadar sıkı kontroller yapılıp yapılmadığını elbette tam bilemiyoruz. Hazır gıda üreticisi, ürünüm daha uzun süre bozulmadan kalsın diyebilir ve yüksek oranda bu kimyasaldan kullanılabilir ve bunu bilemeyebiliriz.
Sodyum benzoat kimyasalının çalışma ve etkin olduğu PH aralığı yaklaşık 2,5 ile 4,5 arasındadır. Bu demek oluyor ki, asidik değeri yüksek gıdalarda kullanılması gıdanın raf ömrünü arttırır. Sodyum benzoat kimyasalının kullanıldığı başlıca gıdalar olarak; salamuralar, turşular, meyve suları, gazlı içecekler, meşrubatlar, işlenmiş sucuk, sosis, salam, ketçap, zeytin, çikolata, diş macunu, margarin, jöle, işlenmiş balık olarak sayabiliriz. Görüldüğü gibi markete gidip aldığımız gıdaların neredeyse tamamında bu kimyasal katkı maddesi olarak kullanılmaktadır.
Gıda ürünleri dışında sodyum benzoat kimyasalının kullanıldığı alanlar var mı diye sorarsanız, elbette var diyeceğiz. Tuvalet kimyasalları ve temizleyiciler, cila ve macun ürünleri, emülsiyonlar, yapıştırıcılar bu kimyasaldan içermektedir.
Korozyon önleyici etkisi sebebi ile kağıt ve ambalaj malzemelerinde kullanılan sodyum benzoat kimyasalı aynı zamanda motor sistemlerinde de kullanılmaktadır. Antifiriz üretiminde etandiol yanında %5 / %10 oranında katkı kimyasalı olarak eklenir.
Temizlik ve kozmetik alanında, şampuanlar, sıvı sabunlar ve deodorantlarda da kullanılmaktadır.
İlaç sanayinde sodyum benzoat kimyasalı iki şekilde kullanılmaktadır. Birincisi, tablet ve kapsüllerde yüzeylerin kaygan ve pürüzsüz olarak üretilmesi için kullanılır. İkincisi, bizzat ilacın içinde etkin madde olarak kullanılmaktadır ki , şizofreni , üre döngüsü bozuklukları ( ürenin vücuttan atılamaması), non ketotik hiperglisinemi, hiperamonyemi tedavilerinde kullanıldığı görülmüştür. Ayrıca sıvı öksürük şurupları, tıbbi kremler ve antiseptik ilaçlarda küf ve pas önleyici olarak kullanılmaktadır.
Sodyum benzoat zararlı mı? Yapılan araştırmalar vücuda fazladan alınan bu kimyasalın ciddi sonuçları olduğunu gösteriyor. Öncelikle DNA hasarı ve kırılması en önemli zararlarından biridir. Bunun sonucunda organları ve dolayısıyla hücrelerin yapılarını bozarak organların işlevini tam olarak yapmamasını sağlıyor. Karaciğerin bozulması gibi, devamında ciddi hastalıklar ortaya çıkıyor. Şeker , obezite gibi hastalıklarda etken olduğu görülmüştür. Yine hamilelerde yapılan araştırmalarda gebek gelişimini etkilediği görülmüştür. Ayrıca benzoat gıda içindeki C vitamini ile birleşerek BENZEN kimyasalını oluşturur ki, kanserojen olarak çok tehlikeli bir kimyasalı vücudumuza almış oluruz.
Yukarıda görüldüğü üzere, sodyum benzota kimyasalı gıda endüstrisinde raf ömrü uzatıcı olarak birçok gıdalarda kullanılmaktadır. Yasal prosedürde her ne kadar kullanım oranı kısıtlansa da, üreticinin ne kadar oranda kullandığını bilemeyiz. At / eşek eti kullanan üreticilerin olduğu günümüzde, daha fazla kazanayım diye daha çok sodyum benzoat kullanayım diyen üreticiler elbette olacaktır. Bu yüzden hazır gıda ürünlerinden mümkün olduğunca uzak durmalı ve mümkünse kullanımını en aza indirmeliyiz.
Bugün yine hayatımızın içinde bolca yer alan sodyum benzoat kimyasalı ve kullanım alanlarından bahsettik. Zararları konusunda birçok araştırma olup onları dijital ortamda bulabilir ve okuyabilirsiniz.
KAYNAK: İNTERNET
SİTRİK ASİT / LİMON TUZU (CİTRİC ACİD) nedir? Nerelerde Kullanılır?
Acaba günlük hayatımızda neredeyse yediğimiz içtiğimiz her türlü hazır gıdada karşımıza çıkan sitrik asit kimyasalı, olmasaydı ne olurdu ? Kimyasal olarak şekeri mayalanması ile elde edilen sitrik asit (E330) , üretiminin yaklaşık %60’ı gıda ve içecek imalatında kullanılmaktadır. Bu denli hayatımızın içinde olan bu kimyasalı gelin bir tanıyalım.
Adı : sitrik asit , limon tuzu , E330 katkı
Formülü : C6H8O7
Molekül ağırlığı : 192 gr/mol
CAS No : 5949-29-1
Doğal halde limon ve turunçgillerin içinde bir hayli fazla bulunan ( limonda %80 vardır) bu kimyasal yiyecek sektörü için vazgeçilmez bir malzeme olmuştur. sitrik asit kimyasalının özelliği şudur ; PH KONTROL ajanıdır. Peki bu ne demektir? Kullanıldığı ürünlerde PH oranını düşük tutarak bakteri , küf ve mantarların oluşmasını önler. Bunun sonucunda katıldığı ürünün uzun süre bozulmadan kalmasını sağlamaktadır. Biz buna asitlik düzenleyici diyoruz. Konserve ürünleri, içecekler ve diğer hazır gıda ürünleri bu kimyasal sayesinde uzun süre raflarda yerini alabilmektedir.
Kimyasalcılar tarafından iki farklı formda üretilmektedir. Sitrik asit monohidrat ; içinde yaklaşık %8 su bulunan formu daha çok sulu gıdaların üretilmesinde kullanılır. Sitrik asit anhidrat ; içinde su barındırmayan formudur ve bu da kuru ve toz yiyeceklerin imalatında kullanılır.
Sitrik asit kimyasalı , koruyuculuğu dışında tat verici özelliği sayesinde ( kimler limon ve turunçgillerin tadını ve kokusunu sevmez ki ?) özellikle içecekler ve şekerli hazır gıdalarda tat verici kimyasal olarak kullanılmaktadır.
Örneğin; pastane ürünlerinde jell dayanımını arttırır. Bunun yanında şekerlemelerde tat verici ve şekerin kristalleşmesini önleyen bir kimyasal katkı maddesi olarak kullanılır.
Başka bir örnek ; alkollü ya da alkolsüz içeceklerde , bir tat verici ve koruyucu olarak kullanılmaktadır. Dondurulmuş gıdalarda raf ömrünü uzatmak için kullanılır. Sebze ve meyvelerin kararmasını önler. Peynirin üretiminde kullanılır.
Şöyle kısaca hangi yiyeceklerde olduğunu toparlarsak , tatlılar, süt ürünleri, kremalar, deniz ürünleri, peynirler, sosisler, katı sıvı yağlar, soslar, bebek mamaları,konserveler,çorbalar,salçalar,dondurmalar,reçeller,dondurulmuş ürünler, jöle, bisküviler, şarap, meyve suları, şekerlemeler ve aklımıza gelmeyen birçok hazır gıdada bu kimyasalın katkı maddesi olarak kullanıldığını görüyoruz.
Sitrik asit insan vücudu için aşırı olmamak kaydı ile faydalı bir üründür. Çeşitli besinler ile bunu aynı zamanda alabilmekteyiz. Sitrik asit içeren besinler olarak, limon, greyfurt, mandalina, portakal gibi turunçgilleri sayabiliriz.
Aşırı sitrik asit alımı zararlı mıdır? Elbette fazlası zararlıdır. Yapılan araştırmalar nefes darlığı ,mide ağrısı ,kas ve eklem ağrıları, ödem ve kireçlenme oluşumuna etkisi olduğunu göstermiştir. Bu sebepten hazır gıda tüketimi konusunda biraz daha dikkatli olmamız gerekmektedir.
Sitrik asit sadece gıda ürünlerinde mi kullanılıyor? Tabiî ki hayır. Büyük kısmı gıda alanında kullanılsa da bazı kimyasal uygulama ve üretimlerde de kullanılmaktadır. Bunlara kısaca göz atarsak
-ilaç ve şuruplarda tatlandırıcı ve ürünü stabilize etmek için katkı kimyasalı olarak kullanılır
-kalsiyum ve magnezyum içerikli takviye gıdalarda emilimi arttırmak için katkı kimyasalı şeklinde
-temizlik ürünlerinde bakteri ve virüslere karşı dezenfektan kimyasalı olarak kullanılır
-kozmetik ve kimyasal işlemlerde antioksidan plastikleştirici kimyasal görevi ile
-yapı kimyasallarında kayganlaştırıcı kimyasal görevi ile
-alçı üretimi içinde
– arıtmalarda su yumuşatma işleminde
-kimyasal işletmelerde tank, endüstriyel kazanlar, kalorifer kazanları, ısıtıcı boru ve sistemlerin demir ve diğer metallerden yapılmış yüzeylerinin oksitten arındırılması için temizleyici kimyasal ajan olarak
Ve bunlar gibi birçok alanda kullanılan sitrik asit ile ilgili yazımızı burada sonlandırmak durumundayız. Sizlere kısa da olsa sitrik asidin nerelerde kullanıldığını, hayatımız ile ne kadar iç içe olduğunu anlatmaya çalıştım. Umarım sizlere yardımcı olmuştur.
sitrik asit MSDS ihtiyacı olanlar BURADAN indirebilirler.
KAYNAK : İNTERNET
NİTRİK ASİT / KEZZAP (nitric acid) Nedir ? Nerelerde Kullanılır ?
Günlük yaşamımızda yine farklı bir yerde bulunan kimyasallardan olan nitrik asit ile ilgili bugün araştırma yapacağız. Çok etkili bir asit olması , özellikle tarımsal anlamda gübre üretiminde kullanılması bu kimyasalı önemli bir hale getirmiştir.
Adı : nitrik asit ( yaygın adı kezzap) , aqua fortis
Formülü : HNO3
Molekül ağırlığı : 63 gr/mol
Nitrik asit Ph : 1-2
Öncelikle nitrik asit kimyasalının üretim şekline şöyle bir bakalım. Başlıca iki şekilde üretimi olmaktadır. Bunların birincisi , amonyağın katalizör eşliğinde azot oksit e dönüşmesi ve azot oksit in su varlığında nitrik aside dönüşme şeklidir.
H2O( ile soğutma)
Amonyak + katalizör ——-> azot oksit———–> nitrik asit
Şeklinde birbiri ardına iki aşamalı bir üretim şeklidir. Bu kimyasalın diğer bir üretim şekli de Norveç metodu diye adlandırılan HABER OSTWALD metodudur. Havanın elektrik enerjisi ile azot oksitlerin oluşturulması ve su ile soğutularak nitrik asit eldesidir. Kimyasalın üretim şeması aşağıdaki gibidir.
Elektrik akımı H2O (ile soğutma)
Hava————–> azot oksit —————> nitrik asit
Kimyasalcılar nitrik asidi, kullanım yerlerine göre çeşitli formlarda satarlar. Bu formlar ; %100 mutlak nitrik asit , %60-65 kezzap ve % 69 dumansız nitrik asit formlarıdır.
Nitrik asit kimyasalının kullanım alanlarının başında,içerdiği azot (N) sebebiyle tarımsal gübreler gelmektedir. En çok tüketimin olduğu bu gübre üretim tesislerinde amonyum nitrat (NH4NO3) , sodyum nitrat (NaNO3) , potasyum nitrat (KNO3) ve kalsiyum nitrat (Ca(NO3)2 ) gübrelerinin üretiminde kullanılan ana kimyasallardan biridir. Örnek bir kimyasal reaksiyon aşağıda paylaşalım.
Amonyak nitrik asit amonyum nitrat su
NH3 + HNO3 —————-> NH4 NO3 + H2O
Tarımda gübre olarak kullandığımız nitrik asit kimyasalı aynı zamanda tarımsal alanlarda PH düşürücü , sulama sistemlerinde kireç çözücü ve damlama sulama borusu açıcı olarak da kullanılmaktadır.
Nitrik asit kimyasalı , su arıtma tesislerinde azot kaynağı olduğu için mikrobakteriyel işlemler için kullanılmaktadır. Bunun yanında sülfürik asitle beraber arıtmalarda metallerin yakalanması ve suyun arındırılması işlemlerinde kullanılmaktadır.
Nitrik asit kimyasalı,süt işleme tesislerinde de temizlik amaçlı kullanılmaktadır. Çoğumuzun başına gelmiştir,araç içine süt döküldüğü zaman ne kadar temizlik yaparsan yap yıllarca kokusu içinden çıkmaz. Bu kokuyu yapan içindeki bakterilerdir. İşte bu süt işleyen tesisler üretim sonrası tanklar,boru sistemlerini ve araç ve gereçleri temizlemek için nitrik asit kimyasalını kullanırlar.
Metal işlemede yine bu kimyasal kullanılır. Buna örnek olarak bakır üzerine gravür yapma işleminde yine nitrik asit kullanılır.
Nitrik asit kimyasalı yine plastik sanayinde eskiden beri kullanılmaktadır. Örnek olarak ilk ticari plastik ürünü olan SELÜLOİT , selülozun nitrik asitle reaksiyonu ile elde edilen nitroselüloz ile elde edilmektedir. Fotoğraf kağıdı , taraklar ve bilardo topu gibi ürünlerde ilk kullanılan plastik bu olmuştur. Nitrik asit günümüzde plastik sanayinde , plastik bileşenlerinin biri olan siklo hegzanon ve devamında apidik asit kimyasalının üretiminde kullanılır.
Nitrik asit zararlı mıdır? Çok kuvvetli bir anorganik asit olan nitrik asit teneffüs edildiğinde boğazda , yemek borusunda ve midede yanma ve ağrılara sebep olur. Cilde temasta ise ağır yanık ve ağrılara neden olmaktadır. Çamaşır suyu , tuz ruhu gibi ürünlerde bu kimyasal kullanıldığı için özellikle ev temizliğinde çok dikkat edilmesi gereken bir durumdur. Bir çok ev hanımının astım olması yada sindirim sistemi rahatsızlıkları bu ürünlerin bilinçsiz kullanımı ile gerçekleşir.
Nitrik asit yukarıda saydığımız kullanım alanları dışında ;
Elektro polisaj
Gümüş nitrat eldesi
Boya kimyasalı olarak
Su arıtma tesisleri
Patlayıcı madde (bu konudan özellikle bahsedilmemiştir)
Metallerin dağlanmasında
Metallerin saflaştırılması
Gibi çeşitli sektörlerde kullanılmaya devam etmektedir. Bugünlük bu kimyasal ile yaptığımız araştırmayı kısa tutmak amacı ile burada sonlandıralım. Kimyasallar üzerine araştırmaya başka zaman devam edelim.
nitrik asit MSDS gerekli olan ya da merak edenler buradan bulabilirler.
KAYNAK : İNTERNET
POTASYUM KARBONAT/İNCİ KÜLÜ (POTASSİUM CARBONATE) nedir ? potasyum karbonat nerelerde kullanılır ?
Kullanımı insanlık tarihinde çok eskilere dayanan potasyum karbonat , her devirde insanın işlerini kolaylaştırmış ve ona katkılar sunmuştur. Çok eski medeniyetlerden itibaren sabun yapımında , tekstil ürünlerinin ağartılmasında , cam ve seramik imalatında ve birçok sayısız alanda kullanılan potasyum karbonat ile ilgili gelin detaylı bir inceleme yapalım.
Adı : potasyum karbonat (inci külü , potas külü, potas karbonatı ,dipotasyum karbonat )
Formül: K2CO3
Kütle : 138 gr/mol
CAS no : 584-08-7
İnci külü , potas külü de denilen potasyum karbonat tarihi çok eskilere , bilinen tarih olarak antik Mısır dönemine kadar uzanmaktadır. Bitki küllerinin su varlığında süzülmesi ile elde edilmiştir. Bu sebepten , orman ve bitki yoğunluğu fazla olan kuzey Amerika , Avrupa , Rusya gibi coğrafi bölgelerde çokça üretilmeye başlanmış ve 14 yy itibariyle önemli bir ticari ürün halini almıştır. İlk kullanım amaçları sabun imalatı , tekstil ağartılması ve seramik imalatı üzerine idi.
Tarihte ilk kabartma tozu , inci külü yani potasyum karbonat olmuştur. Potasyum karbonat , laktoz ve limon asidi varlığında CO2 çıkardığı ve hamurda kabarmaya yol açtığı görülmüştür. Ancak ilerleyen zamanlarda inci külünün yağ ile etkileşimi ile sabunlaşmaya yol açtığı görüldüğünden ve yiyeceklerin sabun kokmasından dolayı kullanımı sona ermiş ve onun yerine sodyum karbonat kullanılmaya başlanmıştır.
Seramik üretiminde akı diye tarif edilen ve sırlama esnasında yardımcı olan bileşik ve madenler vardır. Sodyum akı , potasyum akı , magnezyum akı , borlu akılar gibi kategorize edilen bileşikler değişik amaçlar için kullanılır. İşte bu gruplardan biri olan potasyum akı grubuna dahil olan potasyum karbonat , sırlama esnasında renk değiştirici kimyasal olarak görev yapmaktadır. Seramik vazolar ve diğer seramik ürünlerde bu uygulamayı görmekteyiz.
Cam imalatında kullanılan potasyum karbonat ana hammaddeler den biridir. Günümüzde KCL den üretilen ve cama dayanıklılık vermek üzere kullanılan bu ürün sulu veya kalsine edilmiş hali ile kullanılır.
Çevresel olarak kullanım alanı olan potasyum karbonat , baca ve gazların arıtımında kullanılmaktadır. Önemli görevlerinden biri CO ve CO2 gazları için tutucu olarak kullanılmasıdır.
Genel olarak PH düzenleyici olarak kullanılan potasyum karbonat , vücudumuz için de vazgeçilmez bir bileşiktir. Vücut PH dengesinden , kalbin düzgün çalışmasına , böbrek ve diğer sistemlerin çalışmasına , vücudumuzda hormon üreten bezlerin çalışmasında , sinir hücreleri arasındaki iletişime kadar bir çok alanda faaliyette olan potasyum ve tuzu olan potasyum karbonatın önemi büyüktür. Bu yüzden ilaç sanayinde kullanılmaktadır. Potasyum karbonatın fazla alımı tabiî ki zararlara neden olacaktır. Fazla alınması durumunda , vücudun asit-baz dengesi bozulacağından sinir sistemindeki iletişim , kalbin çalışma ritminin bozulması , mide bulantısı , ishal , bezlerin doğru çalışamaması gibi birçok zarardan bahsedebiliriz.
Bitkilerin gelişiminde önemli bir yeri olan potasyum karbonat gübrelerin imalatında yani ,NPK , NP , NK ,PK gibi potasyum bazlı tarımsal gübrelerin imalatında kullanılmaktadır. Ayrıca asit-baz , asit-tuz gibi bir çok kimyasal reaksiyonlarda tamponlayıcı olarak kimyasal sentezinde kimya sektöründe kullanılmaktadır.
Gıda endüstrisinde , kabartma kimyasalı , mayalama ajanı , kuru üzüme katkı ajanı olarak ve üzüm kurutmada , kakaoda asitliği nötralize eden ajan olarak kullanılmaya devam etmektedir.
Bunların dışında kullanıldığı alanlar olarak ;
- Sert suların yumuşatmada ve şişeli sularda tadın iyileşmesi için
- Kişisel bakım ürünlerinde
- Yumuşak sabun imalatında ( sert sabunda sodyum kullanılır )
- Kimyasal boyalarda
- Fotoğrafçılık kimyasallarında
- B tipi yangın söndürücü imalatında
- Çimento imalatında
- Ark kaynağı elektrotlarında
- Demleme bira imalatında
- Kauçukta katalizör olarak
- Hayvan yemi takviyesi
Kullanılmaktadır.
Görüldüğü üzere , adını pek sıklıkla duymadığımız ancak yaşamın her alanında bize yardımcı olan potasyum karbonat ile ilgili incelememizi burada sonlandıralım. Umarım sizlere yardımcı olabilmişimdir.
KAYNAK : İNTERNET
Sodyum Hidroksit ( caustic soda ) nedir? nerelerde kullanılır ? Kullanım alanları
Merhabalar
Bugün yine sizlere özellikle kimya endüstrisinde çokça kullanılan sodyum hidroksit diğer adıyla kostik ile ilgili bilgiler vereceğim. Kağıt sektörü başta olmak üzere ,tekstilden gıda üretimine , biyodizelden zeytin üretimine, lavabo açıcılardan arıtma tesislerine bir çok alanda kullanılan bu harika ürün hakkında yine sizleri fazla sıkmadan başlıklar halinde bir takım bilgiler sunmaya çalışacağım.
Adı : sodyum hidroksit ( yaygın adı kostik ya da kostik soda diye geçer )
Formül : NaOH
Molekül ağırlık : 39 gr/mol
CAS no : 1310-73-2
PH : 14 olup kuvvetli bazdır.
Üretimi açısından baktığımızda iki çeşit olduğunu görmekteyiz. Kalsiyum hidroksit ile sodyum karbonatın yer değiştirme reaksiyonu ile eldesi ve daha yaygın olarak sofra tuzunun (sodyum klorür) elektrolizi ile %50 lik kostik çözeltisinin elde edildiğini görüyoruz.
Kağıt endüstrisi , sodyum hidroksitin kullanıldığı alanların en başında gelmektedir. Kraft işlemi olarak da bilinen yöntemde kağıt için gerekli olan saf selüloz eldesi için kullanılır. Odun en önemli selüloz kaynağıdır. Yüksek sıcaklık ve basınç altında sodyum hidroksit (NaOH) ile sodyum sülfit (Na2s) varlığında selüloz lifleri işleme tabi tutularak selüloz liflerinin şişmesi , lignin ve diğer ürünlerinin uzaklaşması sağlanarak saf ve uygulanabilir bir selüloz hamuru elde edilmesi sağlanır. Ayrıca bu selülozun ağartılması işlemi için yine sodyum hidroksit kullanılır.
Tekstil sanayine baktığımızda , pamuklu kumaşların boyanması konusunda kostikten yardım alınır. Bildiğiniz üzere pamuk da bir selüloz ürünüdür. Boyama işlemi öncesi ham selülozdan imal edilmiş pamuk kumaşlar “kasar” diye tabir ettiğimiz bir ön terbiye işlemine tabi tutulur. Buradaki amaç , yukarıda kağıt üretimindeki amaç ile birbirine benzerlik gösterir. Yüksek sıcaklık ve sodyum hidroksit varlığında kumaşı oluşturan selüloz ipliklerde liflerin şişmesi , lignin , yağlar ve diğer bileşenlerin uzaklaşması sağlanarak selülozun saflaşması , hidrofob (su geçirmez) halden hidrofil (su geçirgen ) hale gelmesi sağlanır. Bunun sonucunda elimizdeki kumaşı rahatça boyayabilir ve diğer işlemleri uygulayabiliriz.
Alüminyum metali üretiminde kostik yine önemli görevler üstlenmektedir. Alüminyum doğada saf halde bulunmaz. Boksit diye adlandırılan Al2O3N2O (hidratlı alüminyum oksit) cevher halinde doğada bulunur. Bayer yöntemi diye adlandırılan yöntem ile saf alüminyum elde edilir.
Al 2 O3.H20 + 2NaOH »• 2Na AlO2 + 2H2O 1. basamak
2 NaAlO2 + 4 H2O » 2 Al (OH)3 + 2 NaOH 2. Basamak
Yukarıdaki reaksiyon zincirine baktığımızda , boksit teki alüminyum oksit kostik ile reaksiyona girerek sodyum alüminat oluşur. Su ile yapılan 2. Basamak işlemi ile alüminyum hidroksit oluşur. Bunu da diğer takip eden yöntemler ile saf alüminyuma dönüştürürler.
Deterjan ve sabun üretiminde yine kostiğin varlığı vazgeçilmezdir. Alkali deterjanların üretiminde kullanılan ürünler sodyum hidroksit (NaOH ) , sodyum metasilikat (Na2SiO3 .5H2O) ve sodyum karbonat (susuz, Na2CO3 ) dır. Sodyum hidroksit; ucuz hammadde olması , alkalitesi çok yüksek olması , bakterileri öldürücü olması , protein çözücü olması , suyu yumuşatması (magnezyum ve kalsiyum iyonlarını çökerterek ) , yağ kalıntıları ile reaksiyona girerek uzaklaştırması gibi etkenlerden dolayı deterjan ve sabun endüstrisinin en önemli kimyasallarından biridir.
Biyodizel üretiminde sodyum hidroksit , katalizör görevi görerek yakıt eldesini sağlamaktadır. Yağ asidi metil esteri olarak da bilinen biyodizel , yağların (bitkisel ya da hayvansal ) metil alkol ile sodyum hidroksit katalizörlüğünde esterlere dönüşme işlemidir. Sodyum hidroksit katalizörü , işleme girecek yağ oranının yaklaşık %2 kadar miktarda ortama katılır.
Zeytin üretimine kısaca bakacak olursak , toplanan zeytinler fermantasyon öncesi su ve sodyum hidroksit ile muamele edilerek zeytinin yumuşaması ve acılığının alınması işlemi için uygulanılır. Tabi burada uygulamadan sonra kostiğin uzaklaştırılması için ne kadar gayret edildiği üreticinin vicdanına kalmıştır. Kalıntı kalması durumunda insan sağlığına olumsuz etkileri çok fazladır. Hazır gıda konusuna girmiş iken sodyum hidroksit aynı zamanda , kakao üretiminde , karamel üretiminde , sebze ve meyve bazlı üretimlerde ürünlerin kabuklarının kimyasal yöntemlerle uzaklaştırılması işleminde görebilmekteyiz.
Daha bir çok alanda ana ve yardımcı kimyasal olarak kullanılan kostik (sodyum hidroksit) hakkındaki yazımızı burada sonlandırmak zorundayız. Umarın sizlere bir fikir verme açısında faydalı olabilmişizdir.
Etil alkol (Ethanol) nedir? Etil alkol kullanım alanları nelerdir ?
Merhabalar
Konu başlığımıza baktığımızda hepimizin genel olarak ya da yakın zamanda sıkça ismini duyduğumuz etil alkolün sadece içki üretiminde ya da dezenfektan üretiminde kullanılmaktan ibaret olmayıp, kozmetik , gıda , matbaa , ambalaj , boya , eczacılık ve hatta yakıt üretiminde kullanıldığını söylediğimde nedenli kullanışlı ve günlük hayatımızın her alanında söz sahibi bir kimyasal olduğunu görebiliriz. Konu itibariyle yazımız biraz uzun olabilir , sizleri sıkmadan ele almaya çalışacağım.
İsim : Etil alkol , Etanol
Formul : C2H5 OH
Molekül ağırlık : 46 g/mol
Etil alkol , öncelikle çok özel bir çözücüdür. Kimyasal kullanım ve imalatlarda suda çözünmeyen kimyasalların (aromatik yağlar ,tentürler ,konsantreler , organik bileşikler vb.) çözünmesini sağlamaktadır. Peki bu ne anlama geliyor? Bu sayede ; ilaçlarda , kozmetik üretiminde , içki imalatında , antiseptik üretiminde , boya sanayinde etil alkolün çözücülüğü sayesinde bizlere bu ürünleri üretebiliyorlar. Bununla ilgili etil alkolün kullanım oranı olarak birkaç örnek verelim;
Soğuk algınlığı ve antialerjik ilaçlarda %5-16 arası
Traş losyonu %15-80 arası
Cam silme sıvısı %10
Parfum %25-95 arası
Ağız bakım sıvısı %15-25 arası
Endüstride etil alkol ile bir çok kimyasalın üretimi gerçekleşmektedir. Etil alkol ile ; etil esterler , asetik asit , dietil eter ,etil amin gibi organik bileşenlerin üretimi sağlanmaktadır.
Örnek olarak aşağıda etil alkolden asetik asit eldesini gösteren fermanstasyon reaksiyonunu sizlerle paylaşıyorum.
2 CH3CH2OH + O2 ——— 2CH3COOH + 2H2O + 118 k.kal ( Asetik asit fermantasyonu)
Tıp ve medikal alanında etil alkolün yine en önemli aktörlerdendir. Başlı başına antiseptik (mikrop öldürücü) ve dezenfektan olması sebebiyle kullanımı çok yaygındır. Bu sebepten , günümüz koşullarında virüs, bakteri ve mikroplardan korunma amacıyla dezenfektanlar üretilmekte ve kullanıcılara sunulmaktadır. Bununla beraber , metil alkol zehirlenmeleri , etilen glikol zehirlenmeleri durumunda bir panzehir olarak kullanılmaktadır. Tıbbi ekipmanların temizliği , örneğin iğne vurulmadan önce kol ya da kalçaya önce yapılan sterilizasyon yine etil alkol ile olmaktadır.
Etil alkolün bir başka kullanım şekli olan ve pek çoğumuzun bilediği motorlu araçlarda yakıt ya da yakıt katkısı olarak kullanılması konusuna değinelim. Karbon salınımı fosil yakıtlara göre düşük olan etil alkolün yakıt olarak motorlu araçlarda kullanılması için Amerika , Çin , Brezilya gibi büyük endüstriyel ülkeler çalışmalarına son hızla devam etmektedirler. Ancak şu an için etil alkol benzin gibi yakıtlarda sadece katkı maddesi olarak sınırlı (%10-%30 aralığında ) kalmaktadir. Bunun en önemli nedeni olara etil alkol imalatının maliyetli olmasını sayabiliriz. Günümüz şartlarında maliyetin endüstride en önemli faktör olması , her ne kadar çevreci olsa da etil alkolün kullanımı ve yaygınlaşmasını önlemektedir. Maliyet konusunu aştıklarını varsayarsak , etil alkolün oktan derecesi normal fosil yakıtlara göre yüksek olması , plastik ve kauçuk malzemeye çözücü olması sebebiyle yakıt sistemlerinin bu ürüne göre tekrardan bir modifiye edilmesi ihtiyacı doğacaktır.
Sizlere çok yaygın bir şekilde kullanım alanları olan etil alkol ile ilgili sadece başlık derecesinde bilgilendirme yapmak istedim. Her alan için detay yapmak istesek sayfalarca sürecek bir çalışma olacaktır. Sadece bilgilendirme amaçlı yaptığımız için bu kadar bilgi sizler için yeterli olacaktır diye düşünüyorum.
KAYNAK : İNTERNET
OLEİK ASİT (OLEİC ACİD) NEDİR? NERELERDE KULLANILIR?
Cas no: 112-80-1
Formül: C18H34O2
Kütle: 282 gr/mol
Yoğunluk : 895 kg/m3
Oktadekanoik asit de denilen Oleik asit , yağ asitleri grubundandır ve çok önemli kullanım alanları bulunan bir kimyasaldır.Günlük hayatımızda devamlı olarak gördüğümüz , bildigimiz ve kullandığımız bir üründür.
Doğada bitkisel yağlarda ve hayvansal yağlarda çokça bulunur. Sağlık için bir parantez açacak olursak ; örneğin zeytin yağında %70 ler oranında oleik asit bulunmaktadır. Kalp damar sağlığı başta olmak üzere birçok sağlık konularında karşımıza bir tedavi edici ve önleyici bir besin olarak ortaya çıkmaktadır.Sadece zeytinyağında olmayıp , ayçiçeği yağı , mısır özü yağı , soya yağı , susam yağı …gibi sayamayacağımız birçok bitkisel kaynaklı yağlarda bolca bulunan bir yağ asididir.
Açık sarı renkte olup , doymamış yağ asitlerinin en önemlileri arasında sayabiliriz. Yag asidi formülü olarak göstermek gerekirse C17H33COOH şeklinde gösterebiliriz.
Endüstriyel anlamda ise , stearik asit üretiminin bir alt ürünüdür. İki farklı yapıda bulunurlar
*alfa oleik aist
*beta oleik asit
Yağ asitleri olarak günlük hayatımızda vazgeçilmez endüstriyel kullanım alanları vardır.
Sabun ve deterjan sanayinde kullanılan yağ asitleri içersinde enfazla kullanılan yağ asitleri çeşididir.Bilindiği gibi , sabunlaşma kısaca yağ asidinini kostikle sabunlaşması ve tuzla çökertilip elde edilmesi diyebiliriz.
Oleik asit + NaOH > sodyum oleat (sabun) + gliserol
Şeklinde basitçe sabun eldesini anlatabiliriz. Sabun sonrası elde edilen gliserolde , yine temizlik ve kozmetik sanayinde cilt bakımı konusunda kullanılan bir bileşik olmaktadır.
Oleik asit , kullanım alanları açısından bununla sınırlı olmayıp
*cila üretiminde
*deri sanayinde , deri tabaklama işlemlerinde
*tekstil sanayinde
*seramik endüstrisinde
*kağıt endüstrisinde
*mürekkep üretiminde
*elaidik asit üretiminde
Ve sayamadığımız birçok alanda oleik aisidi görmekteyiz.
Özellikle sağlık ve temizlik alanındaki etkin görevinden dolayı , sizlere bu kimyasalı tanıtma gereği duyduk.
KAYNAK : İNTERNET
Chemıcal Ceo 